Haktywizm – powstanie i historia
Termin haktywizm został użyty po raz pierwszy przez grupę „Cult of the Dead Cow” (cDc) w 1996 roku, choć pierwsze motywowane politycznie cyberataki, miały miejsce wcześniej, bo już na przełomie lat 80. i 90. XX wieku. W 1989 roku cyberprzestrzeń została wykorzystana w protestach przeciwko próbnym wybuchom jądrowym. Grupa z Melbourne stworzyła robaka komputerowego o nazwie WANK („Worms Against Nuclear Killers”, czyli „Robaki przeciwko nuklearnym zabójcom”) i zainfekowała nim maszyny amerykańskiego Departamentu Energetyki i NASA. Zarażone komputery wyświetlały informację o niebezpieczeństwach związanych z nuklearnym wyścigiem zbrojeń. WANK nie szkodził samemu systemowi i nie spowodował strat o charakterze finansowym w zaatakowanych podmiotach [1]. W 1994 roku wykorzystano technikę DoS jako formę politycznego protestu w Wielkiej Brytanii. Grupa z San Francisco zablokowała na ponad tydzień serwery rządu Wielkiej Brytanii poprzez wysłanie masy e-maili przeciwko ustawie o prawie karnym i porządku publicznym (ang. Criminal Justice and Public Order Act) [2].

Media upowszechniły termin „haktywizm” podczas konfliktu w Kosowie w latach 1998-1999, kiedy aktywiści z całego świata rozpoczęli ataki DoS i zniszczyli lub przejęli strony internetowe, aby zaprotestować przeciwko wojnie i zaangażowanym w nią krajom, np. Amerykańska grupa „Team Spl0it” napisała „stop wojnie” na stronie Federalnego Urzędu Lotnictwa USA a Serbska grupa „Black Hand Group” (Czarna Ręka) przeprowadzili ataki DoS na komputery należące do Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO) i innych podmiotów [1]. Haktywizm w pełni rozwinął się jednak dopiero na początku XXI wieku, przede wszystkim za sprawą założonego w 2003 roku kolektywu aktywistów i hakerów „Anonymous”, który w 2008 roku przeprowadził akcję „Project Chanology” przeciwko scjentologom w proteście przeciwko próbom ocenzurowania przez nich video z Tomem Cruise’em chwalącym kościół scjentologiczny [1]. W Polsce potencjał haktywizmu pokazały protesty wokół ACTA w 2012 roku. Włączyła się w nie grupa „Anonymous”, dokonując serii ataków na witryny internetowe polskich instytucji rządowych [3].

Techniki działania haktywistów
Wśród technik stosowanych przez haktywistów wymieniane są [9]:

• Defacing lub Website Defacement, polega na podmianie zawartości strony internetowej, na inną przez haktywistów np. jednym z pierwszych ataków tego typu była zmiana strony Departamentu Sprawiedliwości Stanów Zjednoczonych na „Departament Niesprawiedliwości”, a na stronach zamieszczono materiały pornograficzne w proteście przeciwko ustawie Communications Decency Act z 1996 roku [1].
• Distributed Denial of Service Attacks – (rozproszona odmowa usługi, DDoS), co oznacza „zaburzenie sieci przez zalanie jej jednoczesnymi pytaniami o dane z tysięcy komputerów”. Podobny charakter ma atak DoS (Dential of Service – blokada usług), którego celem jest utrudnienie lub przerwanie normalnego działania strony internetowej, serwera lub innego zasobu sieciowego.
• Ping storm (burza ping) lub ping flood (powódź ping) – metodę tę można zaliczyć do prostych ataków DoS i polega ona na przeciążeniu łącza pakietami ICMP, co może doprowadzić do przeciążenia jego łącza do internetu i w konsekwencji niedostępności oferowanych usług.
• E-mail bombing – polegające na zalaniu mailami, np. metoda ta została wykorzystana w 1999 roku do zorganizowania blokady Echelonu w proteście przeciwko globalnej sieci inwigilacji utrzymywanej przez Stany Zjednoczone, Wielką Brytanię, Kanadę, Australię i Nową Zelandię. W dniu akcji, jej uczestnicy zostali poproszeni o zalanie systemów mailami zawierającymi słowa–klucze wyszukiwane przez Echelon w celu przeciążenia tego systemu [1].
• Malicious Code Attacks – do ataku wykorzystane mogą być: wirusy, robaki, konie trojańskie, oprogramowanie szpiegowskie, oraz rootkity.
• Redirects (przekierowania) ruch sieciowy jest przekierowany z jednego adresu URL na inny.

Odmiany haktywizmu i inne formy aktywności w sieci

• kolektywy hakerskie, np. Anonymous – ich członkowie wspierają wolny internet i sprzeciwiają się utrudnianiu przepływu informacji w sieci, ich akcje zwykle związane są z przeciwdziałaniem wszelkim próbom ograniczania dostępu do informacji lub sieci;
• cyberokupanci (cyberoccupiers) i cyberopozycja – kategoria ta obejmuje aktywistów politycznych działających w cyberprzestrzeni, którzy m.in. na forach dyskusyjnych, blogach czy w mediach społecznościowych promują określone idee. Ich działalność polega na rozpowszechniu w sieci materiałów informacyjnych lub satyrycznych, wymierzonych w określone wartości lub poglądy polityczne. Zwykle celem ich jest wzmacnianie demokracji i zwalczanie korupcji. Często taką aktywność podejmują też działacze opozycyjni chcący zaprotestować przeciwko władzy.
• cyberwojownicy (cyberarmia) – wykorzystują techniki hakerskie do promowania postulatów politycznych lub społecznych w cyberprzestrzeni. Celem ataków mogą być nie tylko instytucje państwowe, ale także organizacje rządowe i pozarządowe, korporacje, partie polityczne czy innego rodzaju podmioty funkcjonujące online [10].

Haktywizm – zalety i wady
Haktywiści mają udział w nagłaśnianiu kwestii, które z różnych względów rządzący próbują maskować. Było to widoczne w przypadku działań Anonymous i protestów społeczeństwa przeciwko uchwaleniu ACTA. Na tym przykładzie możemy zobaczyć zatem, że haktywizm może stanowić swoisty wentyl bezpieczeństwa, mobilizować ludzi wokół konkretnego problemu i chronić społeczeństwo przed nadużyciami władzy. Przy użyciu odpowiednich narzędzi Internet jest w stanie zapewnić ludziom anonimowość, pozwala wyrażać poglądy, które mogą być niepopularne z linią rządzących, co może sprzyjać zaangażowaniu obywateli bez narażania ich na ewentualne sankcje.

Haktywizm stanowi atrakcyjną alternatywę dla protestów ulicznych. Narzuca również wyzwanie stosunkom międzynarodowym i prawu międzynarodowemu, które musi na nowo zdefiniować cyberatak, biorąc pod uwagę, że część z nich nie ma na celu wyrządzenia szkody, ale zamanifestowanie swego stanowiska lub zwrócenia uwagi na istotny problem społeczny.

Źródło: Anonymous Official, Anonymous - The Hacker Wars Full Documentary, 16.05.2015 (dostęp 23.11.2020). Dostępne w YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=ku9edEKvGuY